Πέρα από τη διαφορά στο θεσμικό πλαίσιο μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων που έχει να κάνει με το υποκείμενο αναφοράς (δημόσιο ή ιδιώτης) ή την επιλογή του μοντέλου διοίκησης που υιοθετείται, είναι απαραίτητο σε πρώτη φάση να ερευνηθούν, να αξιολογηθούν και να μεταφερθούν οι κύριες τεχνικές διοίκησης, προγραμματισμού και οργάνωσης, σύμφωνα με τους κανόνες της ανταγωνιστικής ιδιωτικής οικονομίας, από την ιδιωτική και στη δημόσια επιχείρηση. Είναι σαφές ότι και η δημόσια επιχείρηση λειτουργεί στο πλαίσιο της ίδιας ανταγωνιστικής αγοράς που απαιτεί τον καθορισμό σχεδίων marketing και στόχων.

Η μη υλοποίηση προγραμματισμένων στόχων των δημοσίων managers έχει επιπτώσεις όχι μόνο μικροοικονομικές, αλλά και στο σύνολο του μακροοικονομικού περιβάλλοντος με απρόβλεπτες συνέπειες και για ευρύτερες κοινωνικές ομάδες (διεύρυνση ελλειμμάτων, αύξηση δημοσίου χρέους, συμπίεση μισθών, πληθωριστικές εξάρσεις κ.ά.). Από την άλλη, η ευελιξία κινήσεων για τους managers είναι ιδιαίτερα περιορισμένη σχετικά με την προώθηση προτάσεων και τις χρήσιμες παρεμβάσεις που θα τονώσουν την όποια δραστηριότητα. Η αντιστάθμιση των αρνητικών πεπραγμένων με την αιτιολόγηση της άσκησης κοινωνικής πολιτικής (απορρόφηση ανεργίας, τόνωση οικονομικής δραστηριότητας κ.ά.) δίχως έλεγχο του κόστους, κρίνεται αβάσιμη και ρηχή. Η αυτοδύναμη λειτουργία μιας ιδιωτικής επιχείρησης με στρατηγική, οργάνωση, σωστό προγραμματισμό, στόχους, με σωστά εκπαιδευμένους υπαλλήλους αποτελεί τη βάση στην οποία μπορεί να στηριχθεί η αναπτυξιακή πολιτική μιας κυβέρνησης.

Ο manager της δημόσιας επιχείρησης πρέπει να επιδιώκει την παραγωγική, την αποτελεσματική της λειτουργία και την επίτευξη ικανοποιητικών οικονομικών αποτελεσμάτων. Ο στόχος της κερδοφορίας, καθώς και ο επαναπροσδιορισμός, σε τακτικά χρονικά διαστήματα, στόχων, απολείπουν σε μεγάλο βαθμό από τη δράση του δημόσιου manager. Η νοοτροπία της μονιμότητας, καθιστά αδιάφορο τον εργαζόμενο στη διαφαινόμενη ανάγκη παραγωγικού έργου και υποδαυλίζει τη δημιουργική τάση για παραγωγικό και αποδοτικό management.

Είναι γεγονός ότι οι δημόσιοι οργανισμοί υποφέρουν από πολιτικές είτε κομματικές παρεμβάσεις. Η όλη οργανωτική δομή και διάρθρωση, τόσο για τις θέσεις εργασίας όσο και την απόδοση των λειτουργιών, τελεί υπό την ιδιοκτησία και τα κριτήρια επιλογής των κυβερνώντων και όχι λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια αξιολόγησης. Δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε την απίθανη και προφανώς αβασάνιστη πολιτική δικαιολογία ότι συντελείται π.χ. αναπτυξιακό ή μεγίστης σημασίας κοινωνικό έργο από τον δείνα επιχειρησιακό κλάδο ή με τη συμβολή της τάδε επιχειρησιακής μονάδας, που στην ουσία υποθάλπει διοικητικές αδυναμίες. Η υπέρβαση της λογικής του «κέρδους», που αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της φιλοσοφίας των ιδιωτικών επιχειρήσεων, με αόριστα και απροσδιόριστα κοινωνικά προσχήματα υπέρ του «γενικού καλού» και του «γενικού συμφέροντος», αφαιρεί αφενός μεν από τον manager τα βασικά συστατικά της γενναιότητας, της μαχητικότητας, του δυναμισμού, της αποτελεσματικότητας, αφετέρου δε καθιστά την επιχείρηση απενεργοποιούμενη από τον κατεξοχήν οικονομικό της ρόλο (δημιουργία κέρδους), προσδίδοντας τη μάσκα της κοινωνικής διάστασης.

Αδήριτη προβάλλει η ανάγκη διοίκησης των δημόσιων οργανισμών από τεχνοκράτες, δοκιμασμένους managers με γνώσεις και εμπειρία, με αυστηρό επαγγελματισμό, που θα αναλάβουν να υλοποιήσουν τη στρατηγική τους και σε συγκεκριμένο χρόνο να κριθούν βάσει των αποτελεσμάτων τους. Όταν μιλούμε για το δημόσιο, είναι σαφές ότι η αποδοτικότητα μιας επιχείρησης δεν μετριέται με βάση μόνο το δείκτη κερδοφορίας της, αλλά με βάση μια ποικιλία παραμέτρων που καταδεικνύουν την ικανότητά της να ανταποκριθεί σε μια σειρά στόχων κοινωνικών και οικονομικών, που σε καμιά όμως περίπτωση δεν οδηγεί στην παραμικρή απομάκρυνση από την κύρια ευθύνη του manager που είναι η δημιουργία παραγωγικού έργου και η αύξηση του οικονομικού αποτελέσματος.

Πώς μπορούμε λοιπόν να αναφερόμαστε σε πεδία ευθύνης και κριτήρια αξιολόγησης της απόδοσης των managers των δημοσίων επιχειρήσεων; Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στην περίπτωση των δημοσίων επιχειρήσεων, στην ουσία αυτός που παίζει το ρόλο του εργοδότη και εν τέλει υφίσταται τις συνέπειες, είναι ο ίδιος ο λαός, τον οποίο εκπροσωπεί το κράτος μέσω των εκλεγμένων, από αυτόν, κυβερνήσεων.

Οι δημόσιες επιχειρήσεις στη χώρα μας είναι αριθμητικά πάρα πολλές και διαχειρίζονται μεγάλους πόρους, ως εκ τούτου λοιπόν επηρεάζουν δυναμικά το βιοτικό επίπεδο και τους δείκτες οικονομικής ανάπτυξης. Με την ίδια προσοχή και ζήλο που δίνεται στην εκτίμηση και τον έλεγχο των λειτουργικών εξόδων μιας επιχείρησης θα πρέπει να αποτιμάται και να αμείβεται απολογιστικά και η αξία των συντελεστών παραγωγής και διοίκησης.

Οι δύο βασικές πηγές κακοδαιμονίας που καταδικάζουν τη δημόσια επιχείρηση σε μαρασμό και αναποτελεσματικότητα είναι:

a) Η πολιτική δέσμευση που έχουν αναλάβει οι δημόσιες επιχειρήσεις να εξυπηρετούν κάποιες πολιτικές που αποδεικνύονται ζημιογόνες, ενώ στερούνται οι managers τις περισσότερες φορές, του δικαιώματος υποβολής και έγκρισης από ανώτερα κλιμάκια, προτάσεων αντιμετώπισης των προβλημάτων.

b) Η κακή διοίκηση και κακή διαχείριση των οργανισμών, που οφείλονται στη μετριότητα και ανικανότητα είτε στην έλλειψη ευρηματικότητας των στελεχών των δημοσίων οργανισμών.